Khái Lược Văn Học Sử Mỹ - Chương I - Phần 3a: Thời Kỳ Thuộc Địa Ở Vùng New England

                                                Thời Kỳ Thuộc Địa Ở Vùng New England
Có thể nói rằng không một nhóm thực dân nào trên thế giới có học thức bằng nhóm người Thanh giáo (Puritans).  Giữa năm 1630 và năm 1690 số người tốt nghiệp đại học ở miền đông bắc nước Mỹ, tức vùng New England, bằng số tốt nghiệp đại học trên toàn nước Anh.  Đây là một sự kiện rất đáng ghi nhận khi chúng ta đều biết những người có học thời ấy đều thuộc dòng dõi quý tộc, và đều không muốn dấn thân mạo hiểm sống ở những miền đất hoang dã.  Người Puritan sống tự túc, họ tự tìm tòi học hỏi; đây quả là những ngoại lệ rất ấn tượng. Họ mong rằng qua giáo dục họ có thể hiểu và thực hành ý muốn của Thượng Đế khi lập nên các vùng thuộc địa ở New England.
Người Puritan định nghĩa một bài viết hay một tác phẩm hay phải khiến người ta ý thức trọn vẹn về tầm quan trọng của việc thờ phượng Thượng Đế và về các mối nguy hiểm tâm linh cho con người sống trên đời.  Thể loại văn học người Puritan dùng để diễn đạt rất đa dạng: từ những bài thơ siêu hình phức tạp đến các nhật ký bình dị, hay các quyển sử tôn giáo hết sức trau chuốt toàn mỹ.  Dù văn phong và thể loại có thể khác nhau, nhưng trong vân học thời kỳ thuộc địa này chúng ta thường gặp một số chủ đề nhất định.  Cuộc sống được xem như một bài thi.  Thất bại sẽ dẫn đến hỏa ngục và bị Chúa trừng phạt đời đời; còn thành công sẽ được lên thiên đàng an hưởng sung sướng.  Thế gian là đấu trường giữa các thế lực của Thượng Đế và thế lực của quỷ Satan, một kẻ thù đáng sợ dưới đủ loại hình tướng.  Nhiều người Puritan hồi hộp chờ đợi ngày Chúa giáng thế lần nữa, để chấm dứt nỗi khổ của con người, và mở ra thời kỳ 1000 năm hòa bình thịnh vượng.
Từ lâu các học giả đã nêu lên mối liên hệ giữa thuyết Puritan và chủ nghĩa tư bản.  Cả hai đều dựa trên tham vọng muốn thăng tiến, tính cần cù lao động, và nỗ lực hết mình để được thành công.  Mặc dù, nói theo ngôn ngữ duy thần, mỗi cá nhân theo Thanh giáo (Puritan) không thể biết được họ có được cứu rỗi và nằm trong số người được chọn lên thiên đàng hay không, họ có khuynh hướng xem thành công ở đời là dấu hiệu đã được Thượng Đế chọn.  Ho săn đuổi tài sản và địa vị không chỉ cho họ mà còn để đảm bảo sự lành mạnh về tâm linh, và những hứa hẹn cho đời sau.
Thêm vào đó, ý niệm “lèo lái hướng đạo” (“stewardship”) khuyến khích mọi người thành công.  Người Puritan diễn dịch mọi sự việc biến cố như những biểu trưng mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Họ cảm thấy khi họ ăn nên làm ra và cộng đồng của họ phồn thịnh, họ đã khéo làm đẹp thêm ý muốn của Chúa.  Với họ không có sự phân biệt rành rẽ giữa thế tục và tôn giáo.  Tất cả mọi chuyện trên đời đều là sự hiển bày ý muốn của thiêng liêng, ý ưởng này về sau cũng được các nhà siêu nghiệm luận (Transcendentalists) lập lại.  Khi ghi lại các biến cố thông thường để qua đó nói lên ý nghĩa tâm linh của chúng, các tác giả Thanh giáo (Puritan) thường trích dẫn từng trang, từng dòng trong Kinh Thánh.  Sử sách còn ghi lại các cảnh tượng đầy màu sắc tôn giáo mang tính tượng trưng về sự thành công của người Puritan và về nước Trời ngay trên trái đất.
Những người thực dân Puritan đầu tiên định cư tại New England là thí dụ điển hình về tính nghiêm túc của Ky tô giáo thời kỳ Cải cách (Reformation Christianity).  Với tên gọi “những người hành hương” (Pilgrims), họ là những con chiên di cư từ Anh qua Hòa lan (lúc bấy giờ Hòa lan được xem là nơi cởi mở về tôn giáo) năm 1608 khi xảy ra các vụ thanh trừng tôn giáo tại Anh.  Giống với phần lớn những người Puritan khác, họ diễn giải sát theo lời trong Kinh Thánh.  Ho đọc và dựng tượng theo lời trong Sách Corinthians thứ hai –“Từ trong số ấy họ bỏ đi ra, và ly khai hẳn, đấy là lời Chúa.”  Thất vọng về vụ thanh lọ̣c nội bộ Anh quốc giáo, những người “Ly Khai” lập nên các nhà thờ kín bí mật (underground) với lời cam kết sẽ trung thanh theo nhóm Ly Khai, chứ không ủng hộ vua nước Anh.  Những người này bị xem là kẻ phản bội vua, đi theo tà giáo, và sẽ bị đọa vào hỏa ngục.  Vì vậy họ thường bị xử tội.  Sự ly khai của họ cuối cùng khiến họ phải bỏ trốn qua Tân thế giới.