LNVKBlog Trang Blog Về Văn Chương Mỹ Dành Cho Sinh Viên Việt Nam : Tưởng Niệm Cố Giáo Sư Lê Văn Diệm (1923/25?-1999)

Nhân kỷ niệm 20 năm (25/3/1999-25/3/2019) ngày Giáo sư Lê Văn Diệm qua đời (27/9/1923? -- 25/3/1999), xin thành kính tri ân, và xin dâng nén hương tưởng niệm Giáo Sư, người đã hy sinh trọn đời mình cho sự nghiệp giáo dục nhiều thế hệ sinh viên Việt nam, và đã giới thiệu cho họ cái hay cái đẹp của ngôn ngữ và văn học Anh Mỹ.

***

Giáo sư Lê Văn Diệm (1923?-1999) sinh trưởng tại Huế trong một gia đình trí thức Công giáo. Giáo sư không có gia đình riêng. Khi làm việc tại Sài gòn, giáo sư sống tại một căn hộ ở đường Nguyễn thị Minh Khai (trước 1975 là đường Hồng Thập Tự) Quận 1, thành phố Hồ Chí Minh, cùng hai người em gái cho đến khi qua đời.

Sau 1954, giáo sư là một trong những người miền Nam Việt nam đầu tiên được học bổng sang Mỹ du học. Sau khi hoàn tất bằng M.A. về ngành American Studies tại University of Washington-Seattle năm 1956, giáo sư đến University of Minnesota để học tiếp chương trình PhD ở Department of English. Giáo sư trình luận án tiến sĩ vào tháng 7 năm 1960 với đề tài Puritan Idealism and the Transcendental Movement (Lý Tưởng Thanh Giáo và Phong Trào Siêu Nghiệm Luận). Luận án dài 200 trang đánh máy một mặt, trong đó giáo sư dùng nhiều tài liệu gốc thế kỷ 17, 18 về Puritanism (Thanh giáo) tại Anh và Mỹ thời còn là thuộc địa của Anh. Luận án phân tích lý tưởng Thanh giáo từ gốc độ thần học và triết học Tây phương, và ảnh hưởng của Thanh giáo đối với phong trào Transcendentalism (Siêu Nghiệm Luận) của thế kỷ 19 tại Mỹ. Luận án dành cả một chương đi sâu phân tích hai tác giả Transcendentalists lớn trong văn học Mỹ là Ralph Waldo Emerson và Nathaniel Hawthorne. Trong phần phụ lục, giáo sư luận bàn thêm về triết học John Locke.

Sau khi hoàn tất việc học tại Mỹ, năm 1960 giáo sư trở về Việt nam phục vụ, và được bổ nhiệm vào chức vụ Khoa trưởng Văn khoa, Viện Đại học Huế. Khoảng năm 1963-1964, giáo sư về Sài gòn dạy tại Khoa Anh văn, Đại học Văn khoa một thời gian. Sau đó giáo sư nhận chức vụ Khoa trưởng Văn khoa, Đại học Cần thơ, tại đây giáo sư vừa làm công tác quản trị vừa dạy học. Năm 1969 giáo sư cùng phái đoàn Việt nam tham dự hội thảo seminar về giảng dạy tiếng Anh do SEAMEC Regional English Language Center tổ chức ở Singapore. Tại hội thảo giáo sư trình bày những nét đặc thù của việc dạy và học tiếng Anh ở Việt nam thời bấy giờ, và đề cập phương pháp dạy "immersion" (hội nhập) mà giáo sư đã cho áp dụng tại Đại học Cần thơ. Giáo sư nhấn mạnh việc cần sử dụng tiếng Anh làm công cụ giao tiếp ("medium of instruction," "exclusively") trong môi trường dạy và học, việc mời giáo sư sử dụng tiếng Anh như tiếng mẹ đẻ từ các nước nói tiếng Anh đến Việt nam dạy, và việc tạo môi trường sinh hoạt phù hợp, cởi mở để giúp sinh viên Việt hòa nhập vào văn hóa Anh Mỹ, ngõ hầu học tiếng Anh tốt hơn. Khi giáo sư trở lại Văn khoa Sài gòn khoảng năm 1971-1973, phương pháp này được tiếp tục áp dụng, cả sau tháng 4, 1975, tuy những năm 1975-1993 Văn khoa không còn các giáo sư đến từ các nước nói tiếng Anh nữa.

Sau tháng 4 năm 1975, giáo sư là một trong những người hiếm hoi của khoa Anh văn ở lại Nam Việt nam để giảng dạy cho các lớp học chính quy tại trường Văn khoa (năm 1976 Văn khoa sáp nhập với Đại học Khoa học và đổi tên thành Đại hoc Tổng hợp; năm 1996 trường lại tách ra với tên Đại hoc Khoa học xã hội nhân văn). Cũng như nhiều đồng nghiệp khác, giáo sư đã có mặt trong buổi họp với quân đội tiếp quản trường ngày 1 tháng 5 1975, và dự các buổi học chính trị thời ấy. Sau đó, giáo sư tiếp tục dạy Composition, American Literature (short fiction, prose và poetry), và bảo trợ về các đề tài văn học Mỹ cho các sinh viên được chọn ở lại thêm một năm để viết luận văn tốt nghiệp sau bốn năm cử nhân (tức sinh viên hệ 5 năm). Khoảng 1988-1989 giáo sư về hưu, nhưng vẫn vào trường cố vấn các thế hệ giảng viên trẻ hơn trong việc điều hành, quản trị khoa và giảng dạy chuyên môn khi họ cần tham khảo ý kiến.

Giáo sư làm việc nghiêm túc và rất ít nói. Trong những năm tháng khó khăn nhất của thời kỳ bao cấp, giáo sư luôn đi dạy đúng giờ, tận tụy chấm bài luận của các sinh viên rất kỹ. Giáo sư không bao giờ nghỉ dạy, trừ khi bệnh nhiều. Giáo sư có phong cách của một học giả chuyên nghiệp, không ồn ào, háo danh, chỉ tập trung vào công việc của mình, và thường giúp đỡ sinh viên nghèo có khó khăn trong cuộc sống mà giáo sư biết được.

Năm 1996 khi bang giao Việt Mỹ được tái lập, giáo sư được mời sang Department of English, Boston University, Massachusetts đế nghiên cứu và để cập nhật hóa giáo trình dạy văn học văn minh Mỹ đã lỗi thời sau nhiều năm thiếu thông tin tài liệu. Giáo sư lưu lại Boston University khoảng 9-10 tháng rồi về nước. Những năm cuối đời, giáo sư dành thì giờ hiệu đính và tìm cách xuất bản tài liệu giảng dạy của mình, nhưng chưa kịp thì giáo sư lâm bệnh và qua đời tại thành phố Hồ Chí Minh.

Hay tin giáo sư mất, tạp chí Dòng Việt do các cựu giáo sư Văn Khoa ở hải ngoại có đăng cáo phó chia buồn cùng tang quyến. Theo lời kể của một số sinh viên trong nước, tang lễ của giáo sư Lê Văn Diệm được cử hành tại một nhà thờ nhỏ trên đường Nguyễn Đình Chiểu, Quận 1, thành phố Hồ Chí Minh. Vì không thông báo rộng rãi và cũng có thể vì giáo sư và tang quyến muốn được an tịnh, tang lễ rất lặng lẽ. Một số cán bộ giảng dạy và sinh viên cho hay họ không nhận được tin buồn nên không biết để kịp đến tiễn giáo sư lần cuối .

Tài Liệu Tham Khảo

Lê Đình Cai. "Những Kỷ Niệm Về Các Vị Khoa Trưởng Đại Học Văn Khoa Huế (1957-1975)." VietnamDaily.com. Số 7563. Ra ngày 07/05/2016. http://www.vietnamdaily.com/index.php?c=article&p=95925. Truy cập ngày 01/30/2019.

Lê Văn Diệm. “Some Aspects of the Teaching of English in Vietnam.” Singapore, 1969. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED031708.pdf.

OCLC Number: 967589877. Truy cập ngày 01/01/2019.

Lê Văn Diệm. Puritan Idealism and the Transcendental Movement. University of Minnesota. Dissertation. OCLC Number: 833433985. Truy cập ngày 02/01/2019.

"Can tho University." Vietnam Bulletin.
https://www.vietnam.ttu.edu/star/images/232/2322014002.pdf. Truy cập ngày 01/15/2019.

"Viện Đại học Huế 1957-1975."
http://hueuni.edu.vn/cuusinhvien/index.php/tin-tuc/su-thanh-lap-cac-truong-dai-hoc-truc-thuoc-vien-dai-hoc-hue-52. Truy cập ngày 01/17/2019.