Chương VII --Thi Ca Mỹ Thời Kỳ 1945-1990: Chống Lại Truyền Thống -- Các Nhà Thơ Nhóm Thiểu Số: Thơ Của Người Mỹ Da Đen

Người Mỹ da đen đã sáng tác những bài thơ tuyệt vời về nhiều chủ đề với vần điệu rất đa dạng. Văn học của người da đen là dòng văn học sắc tộc phát triển mạnh nhất ở Mỹ, và nó hết sức phong phú.  Amiri Baraka (1934- ), nhà thơ người Mỹ da đen nổi tiếng nhất trong thập niên 1960-1970, từng soạn kịch và đóng vai trò tích cực trên chính trường.  Các tác phẩm của Maya Angelou (1928- )* gồm nhiều thể loại như thơ, kịch, và quyển hồi ký nổi tiếng Tôi Biết Vì Sao Con Chim Bị Nhốt Trong Lồng Cất Tiếng Hót/I Know Why The Caged Bird Sings (1969).

Rita Dove (1952- ) là nhà thơ Mỹ được vinh danh vào những năm 1993-1995.  Dove cũng viết tiểu thuyết và soạn kịch và được trao giải Pulitzer Prize năm 1987 với thi phẩm Thomas vàn Beulah/Thomas and Beulah (1986), qua đó bà ca ngợi ông bà của mình bằng những bài thơ dạt dào tình cảm.  Bà nói bà viết thi phẩm đó để diễn tả đời sống nội âam phong phú của người nghèo.

Tương tự, Michael S. Harper (1938- ) từng sáng tác những bài thơ diễn tả đời sống phức tạp của những người Mỹ da đen khi phải đối đầu với nạn kỳ thị và bạo hành.  Những bài thơ đầy ẩn ý và khó hiểu của ông thường nói về các cảnh tượng dữ dội và chen chúc trong chiến tranh hay nơi đời sống thị thành.  Qua các bài thơ ấy ông dùng ngòi bút mổ xẻ hình ảnh nhằm mục đích hàn gắn lại vết thương.  Bài thơ  “Cuộc Họp Của Những Người Cùng Bộ Tộc: Sinh Ra Đời và Các Quốc Gia: Bài Ca Huyết Thống”/“Clan Meeting: Births and Nations: A Blood Song”** (1971), một bài thơ đã ví việc nấu ăn với một cuộc giải phẩu, bắt đầu với câu “chúng ta dựng lại các mảnh đời trong khu chăm sóc/ đặc biệt, sắp lại các thứ trên bàn thức ăn buffet”/“we reconstruct lives in the intensive /care unit, pieced together in a buffet.”  Bài thơ kết thúc bằng cách nối kết lại những hình ảnh về bệnh viện, về nạn phân biệt chủng tộc trong cuộn phim Mỹ đầu tiên tựa đề Sự Ra Đời Của Một Quốc Gia, nhóm Ku Klux Klan, sử dụng kỹ thuật duyệt phim và quang tuyến X:

Chúng ta nạp vào bộ não của mình như nạp cuộn film vào máy chụp hình,
phim đã bị phơi bày ra
dưới ánh sáng quang tuyến X nhiều quá,
khóa kín lại với cánh cửa có hai lớp
dùng làm thước đo ánh sáng: màu da và giới tính
cuộn tròn và ép lại làm thú tiêu khiển;
chúng ta lấy gói đồ và đi
về nhà.

We reload our brains as the

cameras,

the film overexposed

in the x-ray light,

locked with our double door

light meters: race and sex

spooled and rung in a hobby;

we take our bundle and go

home.

Lịch sử, nhạc jazz, và văn hóa quần chúng đã gợi hứng cho nhiều người Mỹ đã đến từ Harper (một giáo sư đại học) đến nhà thơ và nhà xuất bản Ishmael Reed (1938- ) ở bờ biển miền tây, được xem là các tác giả đầu đàn về sáng tác đa văn hóa qua Before Columbus Foundation, và qua một số các tạp chí như Yardbird, Quilt, và Konch.

Nhiều nhà thơ Mỹ da đen, như Audre Lorde (1934-1992), đã tìm ra chất liệu để sáng tác từ cách tiếp cận lịch sử quan tâm nhiều đến người Phi châu Afrocentrism,*** một phong trào xem Phi châu là trung tâm văn minh từ thời cổ đại.  Trong bài thơ "Những Người Phụ Nữ Xứ Dan Nhảy Múa Với Gươm Trong Tay Để Đánh Dấu Thời Họ Từng Là Chiến Sĩ"/“The Women of Dan Dance With Swords in Their Hands To Mark the Time When They Were Warriors” (1978), bà nói lên tiếng nói của người nữ chiến sĩ ở xứ Dahomey cổ đại "được võ trang với mọi thứ tôi chạm đến" và "tiêu thụ" chỉ "Những gì đã chết."

--------

*tên khai sinh là Marguerite Annie Johnson (tháng 4, 1928 – ngày 28 tháng 5, 2014)
born Marguerite Annie Johnson (April 4, 1928 – May 28, 2014)

** https://www.poetryfoundation.org/poems/42832/clan-meeting-births-and-nations-a-blood-song

*** https://en.wikipedia.org/wiki/Afrocentrism

một cách tiếp cận nghiên cứu lịch sử chú trọ̣ng đến lịch sử của những người có gốc gác từ Phi châu.  Đây là cách đáp trả lại thái độ toàn cầu (nhấn mạnh về người Âu châu/Eurocentric) về người Phi châu và những đóng góp lịch sử của họ, nhằm tìm cách sửa lại các lỗi lầm cứ tiếp diễn mãi do nền tảng triết học kỳ thị của các ngành học thuật Tây phương được phát triển trong thời kỳ Phục hưng ban đầu của Âu châu và kể từ đó trở về sau làm cơ sở lý giải cho việc nô lệ hóa các dân tộc khác, và cách tiếp cận này còn nhằm mục đích cho phép kể lại chính xác hơn sự đóng góp không chỉ của người Phi châu mà còn của các dân tộc khác vào lịch sử thế giới
an approach to the study of world history that focuses on the history of people of recent African descent.^[1] It is in some respects a response to global (Eurocentric) attitudes about African people and their historical contributions; it seeks to correct what it sees as mistakes and ideas perpetuated by the racist philosophical underpinnings of western academic disciplines as they developed during and since Europe's Early Renaissance as justifying rationales for the enslavement of other peoples, in order to enable more accurate accounts of not only African but all people's contributions to world history.
**** Dahomey từng là một vương quốc Phi châu nằm ở vùng đất ngày nay là xứ Cộng hòa Benin, vương quốc này tồn tại từ năm 1600 cho đến năm 1900.  Dahomey phát triển trên cao nguyên Abomey vào những năm đầu 1600, và là một cường quốc trong vùng mãi đến năm 1900 bằng cách chinh phục những thàng phố quan yếu trên bờ biển Đại tây dương.
Dahomey was an African kingdom in the present-day Republic of Benin which lasted from 1600 until 1900. Dahomey developed on the Abomey Plateau in the early 1600s and became a regional power in the 1700s by conquering key cities on the Atlantic coast.

(Còn tiếp)